Trojszyki ze względu na specyfikę występowania należą do grupy szkodników zmagazynowanej żywności. W naszym klimacie występują głównie w pomieszczeniach zamkniętych o odpowiednio wysokiej temeraturze. Ponieważ generują spore straty w przechowywanych produktach trojszyki są poważnym problemem w magazynach produktów spożywczych, sklepach a także domowych spiżarniach. Straty powodują zarówno larwy jak i chrząszcze trojszyka. Kosztowną konsekwencją ich żerowania są ubytki masy przechowywanych produktów oraz ich zanieczyszczenie wydalinami.

Wydzielinami i martwymi osobnikami. (wzrost wilgotności generuje straty) Chrząszcze i larwy żerują między innymi na ziarnie zbóż (pszenica, owies, jęczmień, żyto, ryż, kukurydza) i produktach ich przemiału (mąka, kasze, otręby, płatki).

Żerują także w pieczywie, ciastkach, nasionach sorga, prosa, słonecznika i bawełny, fasoli, grochu, orzechach, kakao, suszonych owocach, przyprawach, ziołach, tytoniu, lekach, czekoladzie, suszonym mleku, karmie i paszy dla zwierząt oraz na wielu innych produktach spożywczych, a także na zielnikach i eksponatach muzealnych.

W poszukiwaniu pokarmu chrząszcze i larwy trojszyka mogą przegryzać opakowania papierowe, bawełniane i foliowe.

Jedna samica trojszyka może złożyć do 1 tysiąca jaj w ciągu kilku miesięcy. Zaniepokojone, czy podrażnione chrząszcze nieruchomieją i wydzielają benzochinony: 2-metylo-p-benzochinon i 2-etylo-p-benzochinon. Są to lotne związki o nieprzyjemnym, ostrym zapachu i gorzkim smaku, które pozostają w produktach i dyskwalifikują je jako pokarm dla ludzi, paszę dla zwierząt oraz surowiec dla przemysłu spożywczego.Przy licznym zasiedleniu szkodnikiem produkty sypkie takie jak mąka nabierają barwy od liliowej do szarej i zachodzą w nich niekorzystne zmiany fizyko-chemiczne.

Następuje pogorszenie jakości technologicznej, co dyskwalifikuje je do przetwórstwa i spożycia.

Obok strat i pogorszenia jakości technologicznej przechowywanych produktów trojszyk ulec jak i jego pozostałości w produktach mogą zagraża zdrowiu ludzi i zwierząt. Przynajmniej trzy różne białka obecne w ciele chrząszczy i poczwarek wykazują działanie alergogenne. Szczególnie narażeni są ludzie mający stały kontakt z mąką - pracownicy młynów i piekarni. Benzochinony wydzielane przez chrząszcze trojszyka ulca mogą oddziaływać drażniąco na skórę człowieka. Przypuszcza się też, że mają działanie kancerogenne i mutagenne, szczególnie przy długotrwałej ekspozycji.

Źródło:

Dr inż. Paweł Olejarski "Wołek zbożowy - szkodnik zmagazynowanego ziarna"

Chrząszcz: barwa ciemnobrązowa do niemal czarnej z połyskiem, skrzydła podłużnie bruzdowane. Długość 3,0-5,0 mm. Głowa wołka jest wydłużona w ryjek, u nasady którego znajdują się spłaszczone oczy, a powyżej nich czułki, prawie tej samej długości co ryjek.

Larwa: biała, z małą główką o gryzących narządach pyszczkowych, beznożna, o długości 0,3 mm

Poczwarka: biała z upływem czasu zmienia zabarwienie na brązowe, długość 3-4 mm. Wołki zbożowe nie mogą latać, ponieważ drugą parę skrzydeł mają w zaniku

Cykl rozwojowy: samiczka składa jaja w ziarnie zbożowym. W tym celu wygryza w ziarnie otwór i składa 1 jajo a następnie otwór zalepia wydzieliną. Po kilku – kilkunastu dniach w zależności od warunków- wylega się larwa, która od razu zeruje w bielmie ziarniaka. W ziarnie larwa przekształca się w poczwarkę, a następnie w chrząszcza, który przez 2-3 dni przebywa w ziarnie i dopiero, gdy pancerzyk jego ulegnie stwardnieniu, wygryza otwór i wydostaje się na zewnątrz. Wołek zbożowy w zależności od wilgotności i temperatury żyje około 6-9 miesięcy. W ciągu dnia samica składa około 150 jaj. Jak podaje Krauze jedna para wołka w ciągu roku może się rozmnożyć do 20000 owadów. Jeśli tylko z tego czuć samiczek przezimuje, to liczba owadów w roku następnym dochodzi do 300- 400 ty sztuk. Żarłoczność wołka równocześnie jest tak wielka, że jedna para wołka w ciągu dwóch lat zniszczy około 12 kg pszenicy, 8 kg żyta, założywszy, że jeden owad zjada tylko jedno ziarno.

Wpływ na rozwój wołka wywierają następujące czynniki:

temperatura

wilgotność

Optymalna temperatura dla rozwoju wołka wynosi 26-32°C a wilgotność względna powietrza 85%. Wołek ginie w temperaturze przekraczającej 40°C, natomiast wykazuje odporność na działanie niskich temperatur. W temperaturze poniżej 12°C zmniejsza się intensywność żerowania chrząszcza i składanie jaja ustaje całkowicie.

Ma miejsce nadal rozwój zarodkowy i poza zarodkowy (przeobrażenia), przy czym jaja giną w tej temperaturze po upływie 33 dni, a około 80% larw- po 210 dniach. Im niższa temperatura, tym śmiertelność stopniowo zaczyna wzrastać. Wilgotność ziarna poniżej 12% hamuje rozwój wołka.

Wołek zbożowy jest odporny na działanie wody i substancji chemicznych. Przy pełnym zanurzeniu w wodzie o temperaturze 4°C żyje do 45 dni, a o temperaturze 30°C do 3 dni, ponadto wykazują odporność na działanie kwasu pruskiego, 30 % alkoholu (przez 24 godziny), alkoholu absolutnego (przez 5 godzin)

Wysoka szkodliwość wołka związana jest z jego przynależnością do grupy szkodników zbożowych tzw, pierwotnych, tj takich, które uszkadzają surowe ziarno. Kał wołka zanieczyszcza ziarno. Wołek zawiera trujące substancje zbliżone do kantarydyny.

W miejscach licznego występowania wołka zbożowego następuje wzrost wilgotności i temperatury ziarna. Przy dużym zagęszczeniu szkodnika wilgotność może wzrosnąć nawet o kilkanaście procent. W ten sposób powstają gorące miejsca tzw. hot spots, w których temperatura może dochodzić nawet do 40°C. Prowadzi to do tzw. samozagrzewania ziarna.

Wołek zbożowy żeruje na ziarnie zbóż (preferuje pszenicę) i niektórych produktach jego przemiału o wysokiej zawartości skrobi, jak np. grubo mielone kasze, makaron i pieczywo. Żeruje również na suszonych i świeżych owocach, żołędziach jeżeli mają one uszkodzoną łupinę, na nasionach słonecznika i karmie dla ptaków. Chrząszcze żerują zarówno na całych ziarniakach jak i uszkodzonych. Otarcie lub uszkodzenie łupiny nasiennej ułatwia im żerowanie. Chrząszcze żerują także w produktach rozdrobnionych. Dla larw wołka nie są one odpowiednim pokarmem i miejscem rozwoju.

Żerowanie chrząszczy wołka zbożowego powoduje obniżenie zawartości skrobi i suchej masy w ziarniakach. Wzrasta zawartość tłuszczu ogólnego, co powoduje pogorszenie się parametrów jakościowych ziarna. Wyższa zawartość substancji tłuszczowych wpływa niekorzystnie na jakość mąki, a co za tym idzie wypiek ciasta.

W trakcie przerobu ziarna nie ma żadnej możliwości usunięcia larw szkodnika z wnętrza ziarniaków. Prowadzi to do trwałych zanieczyszczeń produktów przemiału zbóż obniżających ich jakość i stwarzających potencjalne zagrożenie dla odbiorcy końcowego.

Wołek zbożowy może oddziaływać silnie alergogennie na ludzi. Analiza wyciągu z ciał tego szkodnika wykazała 6 różnych alergenów. Objawem klinicznym uczulenia na alergeny wołka zbożowego jest tzw. nadwrażliwość płucna (alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych). Stanowi ona szczególne zagrożenie dla piekarzy i pracowników magazynów zbożowych.

Częste spożywanie produktów przemiału ziarna z pozostałościami po wołku zbożowym zawierających chitynę z pancerzy chrząszczy może być przyczyną różnych stanów zapalnych i zaburzeń jelitowych.

O szkodliwości wołka zbożowego może świadczyć fakt, iż jeszcze w latach 70. XX wieku znajdował się na krajowej liście szkodników kwarantannowych.

Skutecznym środkiem przeciwko wołkowi zbożowemu jest częste przerzucanie oraz młynkowanie magazynowanego zboża. Magazyny z kamienną podsadzką opuszczają wołki zazwyczaj przed zimą, aby zagnieździć się na zewnątrz magazynu, przeważnie na stronie południowej do snu zimowego. Skutecznym rozwiązaniem jest staranne usuwanie szpar oraz gruntowne czyszczenie składu po opróżnieniu tak, aby nie pozostawić wołkowi żadnego pożywienia; w tych warunkach wołek po 60 dniach zginie z głodu albo tez jego zdolności życiowe będą znacznie osłabione.

Źródło:

1. Tadeusz Jakubczyk i Tadeusz Habera- Analiza zbóż i przetworów zbożowych. Skrypty Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego Akademii Rolniczej w Warszawie. Warszawa; Aleksander Lempka (red.) – Towaroznawstwo produktów spożywczych. PWE. Warszawa. Stanisław Krauze- Zarys nauki o środkach żywności. PZWL. Warszawa

2. Dr inż. Paweł Olejarski "Wołek zbożowy - szkodnik zmagazynowanego ziarna"